Güneş veya sıcak çarpması; sıcağa maruz kalma sonucu vücut ısısının yükselmesiyle meydana gelen, acil tedavi edilmezse kalıcı hasara ve ölüme yol açabilen bir durumdur. Yaz aylarında, özellikle sıcak ve güneşte uzun süre kalınan durumlarda sıklıkla karşılaşılmaktadır. 65 yaş üstü vatandaşlarımız, dört yaş altı çocuklar, gebeler, kilosu yüksek olanlar, kronik hastalığı bulunanlar, sürekli ilaç kullananlar sıcak çarpması için özellikle yüksek risk grubundadır. Baş ağrısı, bulantı, kusma, baş dönmesi, görmenin bozulması gibi belirtilerle ortaya çıkar. İleri tablolarda komaya kadar gidebilen bilinç kaybı oluşabilir. Durum ilerlemeden tedaviye başlanması durumunda, iyileşme şansı oldukça yüksektir.
Sıcak çarpmasından korunma yolları
-Günün sıcak saatlerinde (10.00-16.00) dışarıya mecbur olunmadıkça çıkılmamalıdır.
-Dışarıda çalışması gerekenler; mümkün olduğunca gölgede kalmaya, ağır fiziksel aktiviteden kaçınmaya, su ve mineral kaybını önlemek için sıkça tuz içeren sıvı gıdalar (örneğin tuzlu ayran) tüketmeye dikkat etmelidir.
-Kapalı alanlar iyi havalandırılmalıdır ve güneş gören pencerelerde perde veya gölgelik kullanılmalıdır.
-Sık sık duş alınmalı veya ayaklar, eller, yüz ve ense soğuk suyla ıslatılmalıdır.
-Mineral düzeyini uygun tutmak için bol sebze ve meyve tüketilmeli; yağlı gıdalar ve kızartma, kavurma yerine bitkisel yağ ve ızgara gibi pişirme yöntemleri tercih edilmelidir.
-Günde en az 2 litre su tüketilmeli; alkol, kahve, şekerli içecekler tercih edilmemelidir. Güneşe ve sıcağa maruziyette sıvı tüketimi artırılmalıdır.
-Çok soğuk ve buzlu içeceklerin mide kramplarına neden olabileceği akılda bulundurmalıdır.
Sıcak çarpması olan birini gördüğümüzde ne yapmalıyız?
Sıcak çarpması durumunda hızlı müdahale gerektiğinden nasıl yaklaşacağımızı bilmek büyük önem teşkil etmektedir. Sıcak çarpmasına maruz kalan kişi görüldüğünde önce 112’yi arayarak sağlık kuruluşlarına haber verilmelidir. Sonrasında kişi hemen gölge ve serin bir alana alınarak sırt üstü yatırılmalı; giysileri gevşetilmeli; vantilatör, klima vb. cihazlarla ve soğuk su, ıslatılmış havlu ve bez gibi materyalleri kişinin boyun, koltuk altı, kasık gibi bölgelerine koyarak vücudu soğutulmaya çalışılmalıdır. Kişinin bilinci açıksa su verilmeli, bilinci kapalıysa kesinlikle su içirmeye çalışılmamalıdır.
Güneş Yanıklarına Dikkat
Güneş yanıkları, güneş ışığına maruz kalmaktan dolayı oluşur ve deride erken yaşlanma ile cilt kanseri riski gibi hasarlar oluşturur. Eğer güneş yanığı gelişen kişide ateş, bül (yanık bölgesinde su toplanması) ve şiddetli ağrı varsa veya kişi 1 yaşından küçükse mutlaka en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Güneş yanığından korunmak için güneş ışığına uzun süre maruziyetten kaçınılmalı, güneşten etkilenen cilt bölgeleri soğuk su ile silinmeli ve nemlendirici tıbbi losyon uygulanmalıdır. Güneş yanığı oluşursa yoğurt, diş macunu, yağ, salça gibi maddeler yanık alanına kesinlikle sürülmemeli, büller patlatılmamalıdır.